Kimlik Tartışması-3 (MATRIX)

Matrix (Kimlik Tartışması)

Matrix filmi, sinema tarihini değiştiren filmler arasında sayılabilir. 1999 yılında bir duvar yazısında görmüştüm “What is the Matrix?” yazısını. Siyah palto ve güneş gözlükleriyle gezen arkadaşların ne yapmaya çalıştığını sonraları anladım. Aslına bakarsanız “Matrix” filmden öte karmaşık bir bilmece gibi bir şeydi ve diğer filmlere ilham olmayı bir kenara bırakın felsefe derslerine bile konu olup, birçok yazarın ufkunu da açmıştır.

Matrix filmini “kimlik” tartışmasında da incelenmeye oldukça değer buluyorum. Filmin içinde Thomas Anderson yani Neo (Keanu Reeves) başta olmak üzere birçok karakter, gerçek dünyada ve Matrix dünyasında (ki bu da bizim gerçek dünyamız) kimlik değişimi geçirmektedir. Neo önceleri Matrix dünyasında yaşayan, ekmek parası peşinde koşan, yorucu ofis günlerinde ömür tüketen sıradan bir yazılımcıdır. Ne var ki Morpheus Trinity (Carrie-Anne Moss) ve silah arkadaşları bir gün onu bu yalan dünyadan dışarı çıkarır. (Gerçekte küvette yatmaktadır)

Bırakın bu noktada felsefeciler gerçeğin ne olduğu konusunu inceleyedursunlar, biz Neo ve onun gibi Matrix âleminden çıkan insanların yaşadığı kimlik çatışmalarına bakalım. “Kimlik” dediğimiz manevi kavrama insanın anılarıyla/öğrenim/becerileri ve genetik olarak içinde var olan özelliklerin bir harmanı diyebiliriz. Matrix dünyasından dışarı çıkarılan kişi, aslında tüm yaşadıklarının yalan olduğunu anladığı vakit şiddetli bir buhran içine girer. Neo aslında çok üstün yeteneklere sahip bir insan iken bunun farkına varmamış ve kimliği bu şekilde gelişmiştir.

Matrix’in bize vermek istediği mesaj çok açıktır. Aslında sahip olduğumuz yetenekler, bizi farklı bir kimlik olmaya itecek güçte olabilir ama biz hep tercih ettiğimiz kişi oluruz. Bu biraz kader kısmet,biraz da öğretilerden kaynaklanır. (Tıpkı Anderson’un gerçekleri öğrenmeyi kabul ettiği kırılma noktasında olduğu gibi) Toplumun potasında erimiş Neo, Morpheus ve arkadaşları sayesinde gerçek(?) kimliğine kavuşacaktır.

Aslında  Anderson ve Neo bize göstermiştir ki “kimlik” her zaman tartışmaya açıktır. Konunun uzmanları da bir insanda birden fazla kimlik olduğu ve istediğimiz kimliği ortaya çıkarabileceğini söylerler.  Matrix’te eğitim simülasyonları “Yeteneklerin sonradan yüklenebileceği mi, yoksa var olan yeteneklerin sonradan açığa çıkarılabileceği mi?” ikilemi kafaları karıştırmaktadır. Sadece seçilmiş kişinin bazı şeyleri yapabilmesi (daha ilk dövüşte Morpheus’a kafa tutması) var olan yeteneklerin açığa çıkabildiği cevabını verir.

Belki de “What is the Matrix?” sorusunu cevaplamadan önce “Biz kimiz?” sorusuna bir cevap bulmamız gerekiyor.  Yunus Emre’nin asırlar önceki dizeleri bir özettir bizim için:

“Beni bende demen, bende değilim.

Bir ben vardır bende, benden içeri”.